JACK O'LANTERN




Celtic- ho kût ropui ber Samhain, Halloween ti a kan lo hriat hun a lo thleng leh ta reng mai.

He Kût hi Celtic ho ina kumkhat a an kût neih hnuhnung ber a ni a, Favang hun tâwp leh thlasik inṭan dâwn chiah hun, October ni sawmthum leh pakhat ah hman a ni ṭhîn.

Hmanlaiin Celtics- ho thihna Pathian( mitthi khua roreltu Pathian) Arawn(Aaron)- chuan favang tâwpna nî, Thlasik ințanna zân hmasa ber ni bawk, Thlasik ințanna thla bial zân hmasa berah chuan Mitthi tawhte thlarau chu Mitthi khua( Arawn/underworld) ațanga chhuak a, minung rama kal a, an chhûngte tlawh a phalsak țhin a.

He hun hi mitthi khua leh minung khawvel inkâr daidangtu bang pan lai ber a ni bawk. Mahsela tun a kan Calender hman mêk Georgian Calendar- hi Celtic ho khân an lo hmang ve lo a ni maithei a, kumin Halloween ah hian thla a bial  lo niin alang.
Hemi chungchang hi tlemte han tarlang lawk ila, Kan mizo pipu te pawh khan a pumhlum chuan he kan Calendar hman mêk hi an hmang ve lo a, Judaism leh Muslim te pawh hian Hunbi chhiar nan Lunar Calendar an hmang a, chu chu mizo upa te pawh hian an hmang ve bawk a, Mahsela kan pi leh pu te erawh chuan Lunar leh Solar Calendar an hman pawlh niin alang bawk, chu chu naupai chhûng leh thlai chi thlâk te, thla bi(month) thliar nan te pawh an hmang zêl tih kan hmu bawk.


Thla a dêt in thla thar a ni a, a lo bial a, a mang leh a, tichuan a vawihnih dêt na ah thla a thar zel a, thla khat ah vawihnih a bial tihna anih chu, tichuan engkim hun chungchang te pawh a lo felfai thlap zêl a ni.
Israel pawhin tun thlengin he  Lunar Calendar, Pathian ina a hunbi chhiar dan hi an hmang zêl a, Muslim nen hian an kût te pawh thla bial leh thla de anih zêl hi, Hindu thlengin.

Tuna Georgian Calendar erawh hi chu Solar rinchhan a ni a, Roman ho Ni pathian be tute hunbi chhiarna kan chhawm zêl a ni.

Halloween chungchang ah hian a kût Samhain hrim hrim bâkah a ken tel Halloween Bat, Cat, Crow, Witch, Trick or Treat, Owl, Skeleton, Bonfire, Halloween Mirror, Pumpkin, Wells, Jack O'Lantern leh Halloween Costume hrang hrang te hian chanchin ngaihnawm tak tak an nei a, a sei lutuk loh nan tunah chuan Jack O' Lantern- chanchin bîk han tarlang phawt ila, hun dang ah a dang te pawh hi la chhawpchhuak zêl tûrah in ngai ila.

Jack O'Lantern hi a lâr ve hle mai a, American thuziak thiam Washington Irving- pawhin a thawnthu ziah pakhat The Legend of Sleepy  Hollow- ah khan a lo ziak tel ve a, khatah khân Jack O'Lantern leh Headless Horseman thawnthu a chawhpawlh a ni. Hemi Headless Horseman hi American Revolutionary War-a Hessian Sipai a lu an tan sak tâk thawnthu a ni a, Hemi Headless Horseman phei hi chu a lârin a movie pawhin 1999 khan Sleepy Hollow tih in Johny Depp leh Christina Ricci te'n an lo chang tawh anih kha.

Tin, 1949 khan animation Movie in Disney lamin The Adventures of Ichabod and Mr. Toad- tiin an lo chhuah tawh bawk a.

James Fenimore Cooper- pawhin kum 1842 a nautical novel (lawng lam thawnthu) a ziah The Jack O'lantern (le Feu-Follet) tih a an lawng hming ah Jack O'lanten tih a lo hmang ve tawh bawk a.

Poet lâr tak John Greenleaf Whittier- pawhin kum 1850 a a tih chhuah "The Pumpkin" ah khân ngaihnawm takin a lo sawi tel nual bawk a ni.

A hming hi a tam hle mai a, a langsar zual te chu, Stingy Jack, Jack the Smith, Drunk Jack, Flaky Jack, Jack o' Lantern leh Pumpkin Head te hi anni âwm e.

A chanchin hi sawi dan chi hnih a awm a, a lâr lo zawk ah chuan,


Kum zabi 18- na hunlai vêl khân mi pakhat Stingy Jack- an tih, mi thatchhe tak mai, mahsela fing phakar tak, thirchher (Blacksmith) ṭhîn hi a awm a, Nikhat chu a retheih êm avâng leh a hnathawk peih bawk si lo pawisa mamawh bawk si chuan ngaihtuahna thar a nei thut a.

Ramhnuai ah a kal a, ramhuai ho awmna ṭhin Apple kung pakhat a Ramhuai lo awm a hmuh chuan a va kal hnai thuai a,  thing ṭang hmang a Kros- siam in Apple kung hual chuan a phun ta ṭeuh mai a.

Chu thingkung a Ramhuai chuan Jack- hnenah chuan a Kros phun te chu la sawn tûrin a ti a, mahsela Jack chuan intiamna a neih hmasak phawt loh chuan a la sawn duh bîk lo. Ramhuai hnenah chuan a thih hun ah a thlarau chu a laksak lovang  tiin intiamna a neih tîr phawt anih chu.

A thawnthu dang pakhat leh a lâr zâwk ah chuan, Kum za tam tak kal ta khân Ireland- ah hian zu heh êm êm mai (zu ngawlvei) mi uikawm Jack-a hi a awm a. An khua a mi bum thiam ber leh dawheh ber a ni.

Ramhuai bum tumin a zu man tûr a dil a, zu man a pe anih chuan kum a lo vei hnu a a nunna laksak a, ramhuai hnena a thlarau pêk a intiam a, tichuan zu man pawisa chu ramhuai chuan a pe ta a.

Kum a lo thar a, Jack a chu a lo thi dawn ta a, mahsela thih a la duh loh avângin ramhuai hnena a thutiam chu tidanglam a, bum leh in kum sawm chhûng a nunna pawh sei sak leh a ni a.


Mahsela a zu in nasat avângin Jack- a chu a thi ta tho tho a. Vanram ah a thlarau chu a han kal a, mahsela vanram a a luh erawh phal a lo ni lo.

A ramhuai bum khân jack-a chu a lo bum lêt ve  ta thung a, hremhmun ah pawh luh tîr a lo phal ta chuang lo a.

Tichuan ramhuai chuan Jack a thlarau chu anṭam bulbawk (turnips) kerkuak chhûng a lungalhthei chhit ên dah a, a kalna ên tûr leh a thlarau chawlhna tûr hmun a hmuh hma chu khawvel a vâkvâi tûrin a lo ti ta a ni.
Chu chu Jack of the Lantern (Jack O’Lantern) tiin an lo sawi ta a ni.

Ireland leh Scottish mi te chuan thawmhnaw chhe tak inbel,  hmel rapthlak leh hlauhawm tak, alu emaw anṭam bulbawk kerkuak chhûng a lungalhthei chhit ên keng ramhuai chu zan ah tukverh ah te a lo dâk in, mi kawngkhar bulah te a lo ding ṭhîn an ti a.

Tichuan Ireland leh Scottish mi te America a an lo pêm luh hnu chuan Jack O'Lantern chu thawnthu anga sawi zel in, America a an thlai thar nasat zîng ami Mai (Pumpkin) chu Alu leh anṭam bulbawk aiah an lo hmang ta a, chu chu khawvel in an lo hmanpui ta zel a ni.

Tin, England chhim thlang lam a rambial (district) pakhat, Somerset-ah chuan Halloween hunlaiin naupangte chuan Jack O' lantern- anga incheiin kawng an zawh ṭhîn a, chu chu Punkie Night an ti a, Jack O'Lantern-hla an sa rual ṭhîn.

Tin, hemi zân hian naupangte chuan mi in ah kalkual in eitur an dîl ṭhîn bawk.

Púca/Punkie- tih hi Old English chuan Lantern tihna a ni a, Celt- ṭawng chuan Faeries/spirit- tihna a ni thung.

Hei hi Halloween hun lai a Trick or Treat-an tih nen a inang bawk.

Halloween zân hian Irish- ho chuan an tukverh ah leh an inkawt ah te anṭam bulbawk lam chi (turnips, rutabagas, gourds, and beets) a chhûng ker kuak a mombati( or candle) chhit ên dah, an hûng fur ṭhîn a, chu chu Halloween lai anmahni tibuai a tlawh tu tûr thlarau sual leh Jack O'lantern- lak a an invênna a ni.

Tichuan Stingy Jack chu lâr zêlin, hnam hrang hrangin an lo chhawm ve zêl a, zan a chirh hmun, dûm leh sih kan tih te,ngaw hmun chhah deuh leh hnâwng deuh a êng alh phe vet vet an hmuh chuan Jack O'Lantern an ti ṭhîn bawk.

Chutiang anih chuan mizo te pawhin kan lo nei ve reng anih chu,' Ṭau Meichher Chhî ' tiin.

Comments

Popular Posts